ADHD, to układ nerwowy, który funkcjonuje doskonale, ale według własnego zestawu zasad. To punkt wyjścia dla każdego, kto próbuje zrozumieć i zarządzać ADHD, zarówno u siebie, jak i u innych. ADHD nie jest typowym mózgiem z zestawem dysfunkcji w komplecie, jest zupełnie innym systemem nerwowym.
Dla osób z tym układem nerwowym, nuda i brak zaangażowania są niemalże fizycznie bolesne. Jeśli jednak osoba z ADHD może zaangażować się w zadanie i jest ono interesujące, to może zrobić prawie wszystko. To system „wszystko, albo nic”, „teraz, albo nie teraz”, a wszelkie nowinki mają ograniczoną datę ważności.
Umiejętność zarządzania takim układem nerwowym opartym na zainteresowaniu (intresed-based nervous system) i akceptacja faktu, że neurotypowość jest nieosiągalna, to kluczowe aspekty dobrego funkcjonowania osób z ADHD.
William W. Dodson, zdefiniował model ICNU, pozwalający lepiej zrozumieć jakie elementy wpływają na podejmowanie decyzji i motywację u osób z ADHD. Dodson jest uznanym, amerykańskim psychiatrą, specjalizującym się w obszarze ADHD u dorosłych. Jego model oparty jest na 4 kryteriach: zainteresowanie, wyzwanie, nowość, pilność (Intrest, Challenge, Novelty, Urgency).
Jak każdy z tych elementów ma się do pracy i jak można bez żadnych sztywnych reguł, wspierać pracownika_cę z ADHD?
Zainteresowanie/Pasja (Intrest/Passion)
Osoby z ADHD bardzo dobrze sobie radzą, gdy temat jest angażujący i dotyczy aspektów, które uznają za interesujące. To „nuda” jest kryptonitem dla ADHD. Znajomość i świadomość tych obszarów może być znaczącym elementem budującym motywację. Jak je odkryć: managerowie_ki mogą korzystać z narzędzi z obszaru budowania zespołu (dostępność i narzędzia będą różne w różnych organizacjach), lub poprzez zupełnie darmowe narzędzie jakim jest rozmowa. Weekly update, catch-up, ocena pracownicza, feedback, status projektu…to są momenty, dostępne dla wszystkich. Zdobywanie informacji o preferencjach i obszarach zainteresowań, to zadanie ważne nie tylko w kontekście neuroróżnorodności.
Jeśli wiemy, że nasz pracownik_ca jest szczególnie zainteresowany_a technologią, możemy spróbować przydzielić mu_jej więcej projektów związanych z nowymi technologiami lub innowacjami. Dzięki temu jego_jej system nerwowy będzie miał wyższą motywację do pracy oraz satysfakcję. Nie chodzi tutaj wcale o stawianie na głowie, w celu zapewnienia stałego dopływu zadań wyłącznie z obszaru nowych technologii, ale o znalezienie równowagi pomiędzy różnymi zadaniami.
Nowość (Novelty)
Dla większości ludzi nowe doświadczenia są naturalnie bardziej pociągające, ale jest to szczególnie prawdziwe dla osób z ADHD. Nowe zadania są ciekawsze i łatwiej się na nich skupić. Rzeczywiście, badania wykazały, że dzieci z ADHD radzą sobie lepiej z nowym materiałem w porównaniu z materiałem znanym.
Aby wprowadzić element nowości, menedżer_ka może zlecić pracownikowi opracowanie nowego sposobu prezentacji danych, na przykład poprzez stworzenie interaktywnego wykresu lub infografiki. Dzięki temu pracownik_ca będzie miał_a możliwość zastosowania swojej kreatywności i innowacyjności, co może zwiększyć jego_jej zainteresowanie i zaangażowanie w zadanie.
Wyzwanie (Challenge)
Osoby z ADHD odnajdują się dobrze w swoich rolach, jeśli mają możliwość podejmowania wyzwań w swojej pracy.
Na przykład poza tworzeniem standardowych raportów, można zachęcić pracownika_cę do zweryfikowania różnych metod analizy danych oraz technik wizualizacji, aby przedstawić wyniki w sposób, który będzie bardziej angażujący dla odbiorców. To oznacza konieczność nabycia nowych umiejętności i wyjścia poza swoją strefę komfortu, co będzie wyzwaniem. Oczywiście wyzwanie musi być dostosowane do możliwości na danym etapie kariery zawodowej.
Trzeba pamiętać, że dla niektórych bardziej motywujące od wyzwania są kontakty międzyludzkie i/lub współpraca. Dla wielu relacje (np. grupa studencka, ERG) lub partnerstwo we współpracy (body doubling) są równie silnymi motywatorami.
Pilność (Urgency)
Istnienie bliskiego terminu realizacji zadania, od razu czyni je bardziej ciekawym. Możliwe, że nie da się zastosować już standardowych rozwiązań i trzeba będzie pójść na skróty, jednocześnie nie tracąc na jakości – świetnie, można (a nawet na pewno, trzeba) zastosować innowacyjne rozwiązanie. Woda na młyn dla neurotypu ADHD. Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, że osoby z ADHD lepiej odpowiadają na motywację zewnętrzną – a wyznaczony termin z pewnością taką jest.
Jeśli projekt składa się z trzech etapów, można ustalić terminy oddania dla każdego etapu, zamiast tylko jeden termin końcowy dla całego projektu. Nie zapominajmy, że to nie jest docelowy tryb działania. Każdy duży wysiłek w krótkim czasie wymaga odpowiedniej rekompensaty energii. Zadbajmy o to!
Autonomia
Ja do tej listy dodam jeszcze A jak Autonomia. Swoboda w decydowaniu o tym, jak zrealizować zadanie. Swoboda w wyborze sposobu osiągnięcia celu, daje poczucie realnego wpływu. Ważne jest aby mieć możliwość możliwość wykorzystania zadania do użycia w praktyce tego, co i tak się zadzieje w umyśle osoby z ADHD. Jeśli pracownik_ca dowozi zlecone zadanie, a rezultat jest dokładnie taki, jak oczekiwano – czy nie warto zainwestować w takie rozwiązanie?
Ciągle istnieje błędne przekonanie, że dostosowywanie środowiska pracy dla osób z ADHD wymaga skomplikowanych strategii i specjalnego traktowania, a może wręcz faworyzowania. W rzeczywistości jednak, może to być bardzo proste i oparte na zrozumieniu tych 4 kryteriów – ZNWP(A).
Neuroróżnorodność jest zdecydowanie atutem, ale dopiero z odpowiednimi dostosowaniami i szeroko pojętą normalizacją. Projektujmy rozwiązania tak, żeby móc wspierać wszystkich członków zespołu, aby mogli osiągać sukces niezależnie od swojego neurotypu. Bo o to w tym chodzi, o równe szanse.
Do pobrania:
Plik Zrozumieć i wspierać osoby z ADHD – Lista kontrolna, inspiracje, narzędzia i dostosowania w miejscu pracy dla osób z ADHD.
Żródła:
- Master of Applied Positive Psychology (MAPP) Capstone Projects | ADHD, Willpower, and Interest: A Positive Approach (2020)
- Article Five Motivators For ADHD Kids To Get Anything Done
- Article Secrets of Your ADHD Brain
Photo by Adeolu Eletu on Unsplash
Skomentuj artykuł