Kto lub co podsuwa słuszne decyzje? …ale skąd wiemy, że są słuszne?

Poznaj trzy typowe mechanizmy ludzkiego myślenia które sprawiają, że nasze decyzje wcale nie są racjonalne… Tekst dla każdego lidera, który chce świadomie podejmować decyzje! A także dla konsultanta, facylitatora czy HR-a, który chce zadbać o dobrą jakość decyzji podejmowanych w danej grupie lub organizacji.

W kolejnych artykułach mam nadzieję poruszyć także tematy takie jak:

• Jakie mogą być korzyści i zagrożenia wynikające z grupowego podejmowania decyzji?
• Świetne decyzje? Maczał w tym palce facylitator 🙂 Co robi facylitator?
• Jak sprawić, żeby proces decyzji był jak najlepszy?
• Jak radzić sobie w przypadku braku zgodności lub wątpliwości co do trafności decyzji?
• Podejmowanie decyzji w różnych kulturach

Podejmowanie decyzji

brzmi poważnie i profesjonalnie. Podejmowanie decyzji jest być może esencją roli menedżera. Kojarzy się z odpowiedzialnością, przemyślanym i systematycznym procesem, czymś co wynika z analizy i racjonalnego wyboru opcji. Mhm, lubimy sobie o tym myśleć w taki sposób!

Pułapki myślenia

Dziś przedstawię Ci trzy silnie występujące u nas mechanizmy, które sprawiają, że nasze procesy decyzyjne wcale nie są aż tak racjonalne i przemyślane jak mogłoby się wydawać… 😉 Te mechanizmy to heurystyki, czyli uproszczone sposoby rozumowania. Jeśli zastanawiasz się kto podsuwa słuszne decyzje, dużą część zasługi możesz przypisać właśnie heurystykom. Niestety duża część winy za nietrafne decyzje także! Oczywiście wcale nie twierdzę, że nie jest nam dostępne podejmowanie decyzji w oparciu o analizę i dane. Ma to nawet swoją ukutą przez Daniela Kahnemana nazwę, „myślenie wolne”. Ponieważ jednak do tego rodzaju myślenia używamy części mózgu, które ewolucyjnie pojawiły się u nas względnie późno, takie myślenie jest nie tylko mało szybkie, ale też szalenie dla nas wyczerpujące. Podejmowanie racjonalnych decyzji jest po prostu męczące! Za to podejmowanie decyzji w sposób heurystyczny jest szybkie i proste. Nazywa się to nawet „myślenie szybkie”.

Heurystyki to szybkie myślenie na zasadzie „mniej więcej”. Kiedy podejmujesz decyzję „szybko i sprawnie”, najpewniej działasz na zasadzie „mniej więcej”. Myślisz sobie: „Aha, to wygląda mniej więcej tak, więc zdecyduję że X”. Właśnie ze względu na takie heurystyki podejmujemy decyzje nie tylko szybko, ale też pochopnie i intuicyjnie. Warto mieć świadomość, że nasze decyzje mogą być po prostu… błędne.

Heurystyki to szybkie myślenie na zasadzie „mniej więcej”. Kiedy podejmujesz decyzję „szybko i sprawnie”, najpewniej działasz na zasadzie „mniej więcej”.

Kto podsuwa słuszne decyzje? Jakie są niektóre heurystyki, którymi się posiłkuje nasz mózg?

Wymienię trzy, które bezpośrednio wpływają na proces podejmowania decyzji.

Heurystyka dostępności

Jak odpowiesz na to pytanie:

Co jest bardziej prawdopodobne: czy umrzesz w wypadku samochodowym czy na zawał serca?

…

…

O wypadkach słyszy się każdego dnia, o zawałach znacznie rzadziej. Dane dotyczące przyczyn zgonów są jednak zupełnie inne niż treści podawane w mediach…

Heurystyka dostępności polega na tym, że podejmując decyzje, przywołujemy rzeczy, które mamy blisko dostępne.

Podejmując decyzje, przywołujemy rzeczy, które mamy blisko dostępne

Całkiem nieźle pokazuje to obrazek, który napotkałam ostatnio na fb fanpage’u @nieumieniewzycie

Heurystyka reprezentatywności

I tutaj mam do Ciebie pytanie:

Marek jest obywatelem Polski, ma nieco ponad czterdzieści lat, żonę i dwójkę dzieci. Jego hobby to kolekcjonowanie książkowych „białych kruków”. Interesuje się historią. Jest elokwentny i przekonywujący. Jak sądzisz, czy Marek jest prawdopodobnie programistą czy dyplomatą?

Jaka jest Twoja odpowiedź?

…

…

Bardzo jestem ciekawa co odpowiedziałaś! Czy być może obstawiłeś, że Marek jest dyplomatą?

Otóż muszę cię rozczarować: rachunek prawdopodobieństwa wskazuje na odpowiedź zgoła przeciwną. Pomyśl, ilu wśród Polaków mamy programistów, a ilu dyplomatów. Rachunek prawdopodobieństwa jest nieubłagany! Z największym prawdopodobieństwem Marek jest programistą, dlatego po prostu, że programistów jest w Polsce znacznie więcej niż dyplomatów. Jakbyś miała wątpliwości, zajrzyj na przykład tutaj.

Heurystyka reprezentatywności polega na tym, że dokonujemy klasyfikacji na podstawie częściowego podobieństwa do jakiegoś charakterystycznego przypadku, który już znamy. Wydaje Ci się, że opis „bardziej pasuje do dyplomaty”, więc nieświadomie, za to kompletnie ignorujesz rachunek prawdopodobieństwa. Nasz mózg nie za bardzo jest przystosowany do myślenia o prawdopodobieństwie. Podsuwa nam przykłady, które z poziomu statystyki wcale nie muszą reprezentować prawdziwych proporcji czy częstości występowania.

Intuicja: decyzje oparte na eksperctwie

Hej, a zdarzyło Ci się kiedyś podjąć decyzję, gdy kierowałeś się intuicją i ta intuicja dała Ci dobrą podpowiedź? Kto zatem podsuwa słuszne decyzje? – może intucja właśnie?

Zastanów się, czy może obszar, którego ta intuicja dotyczy, nie jest obszarem, w którym masz spore doświadczenie. W tym sensie intuicja to nic innego jak używanie dotychczasowych doświadczeń w sposób nieświadomy. Takie decyzje często są rzeczywiście słuszne.

Intuicja to nic innego jak używanie dotychczasowych doświadczeń w sposób nieświadomy

Skoro jednak artykuł dotyczy pułapek w podejmowaniu decyzji, tutaj też pojawia się pułapka. Jeśli dana sytuacja jest łudząco podobna do wielu sytuacji, z jakimi miałaś już doświadczenie, sięgniesz po intuicję żeby podjąć słuszną decyzję. „Łudząco podobna” może jednak oznaczać, że niektóre parametry powodują że mimo wszystko JEST to inna sytuacja – Ty jednak, bazując na Twoich wcześniejszych doświadczeniach, będziesz chciał trzymać się swojej intuicji „bo tak Ci coś podpowiada”.

„Oj, coś mi mówi że ta młoda matka nie da sobie rady pracując zdalnie” – podpowiada Ci intuicja, bo nieświadomie przypominasz sobie koleżanki z poprzedniej firmy, które po powrocie z macierzyńskiego miały trudność z wdrożeniem się do pracy. I cóż z tego, że ta konkretna osoba jest mistrzem organizowania sobie czasu i świadomego stawiania priorytetów, bardzo też zależy jej na pracy zdalnej ze względów rodzinnych? Ty zamiast przyjrzeć się faktom, podejmujesz decyzję bazując na innych sytuacjach… o innych parametrach.

Jak podejmować dobre decyzje?

Skoro własny mózg zastawia na nasze decyzje tyle pułapek, jak podejmować dobre decyzje? Na pewno masz już kilka pomysłów.

Możesz:

• przed podjęciem decyzji dokładniej popatrzeć na fakty i dane – rzeczywiście na nie popatrzeć i aktywnie się nad nimi zastanowić
• dać sobie więcej czasu na podjęcie decyzji – w większym stopniu stwarzasz przestrzeń na pojawienie się myślenia wolnego (tego racjonalnego, systematycznego)
• zaprosić do procesu decyzyjnego inne osoby – potencjalnie redukujesz ryzyko własnych błędów w postrzeganiu i ocenie sytuacji. I o tym właśnie przeczytasz w kolejnym artykule 🙂

Czytaj więcej (podlinkuję jak kolejne teksty będą gotowe):

• Jakie mogą być korzyści i zagrożenia wynikające z grupowego podejmowania decyzji?
• Świetne decyzje? Maczał w tym palce facylitator 🙂 Co robi facylitator?
• Jak sprawić, żeby proces decyzji był jak najlepszy?
• Jak radzić sobie w przypadku braku zgodności lub wątpliwości co do trafności decyzji?
• Podejmowanie decyzji w różnych kulturach

Pytanie do Czytelników: Jakie są Wasze sposoby na podejmowanie dobrych decyzji? Jak Wy zapobiegacie wypłynięciu na decyzyjne mielizny? Zapraszam, podzielcie się w komentarzu! 🙂