Człowiek w poszukiwaniu sensu. Wybrane cytaty z Viktora Frankla #książka

Monika Chutnik
Człowiek w poszukiwaniu sensu. Wybrane cytaty z Viktora Frankla #książka

Książkę Viktora Frankla polecano mi wiele razy. „Głos nadziei z otchłani Holokaustu”, tak brzmi jej podtytuł. Sama książka, a przynajmniej jej główna część, została napisana w zaledwie dziewięć dni. Świadectwo Holokaustu, o jakże znaczącym tytule!

Kim był Viktor Frankl?

O autorze czytamy: Viktor Frankl był profesorem neurologii i psychiatrii Uniwersytetu Wiedeńskiego, twórcą trzeciej wiedeńskiej szkoły psychoterapii (po psychoanalizie Freuda i psychologii indywidualnej Adlera) – tak zwanej szkoły logoterapii. Logos to sens, poczucie sensu.

Urodzony w 1905 roku Frankl otrzymał tytuł doktora medycyny i doktora filozofii z Uniwersytetu Wiedeńskiego. W czasie drugiej wojny światowej był przez trzy lata więziony w obozach koncentracyjnych, m.in. w Auschwitz i Dachau. Z konieczności był świadkiem tego, jak zachowują się ludzie w tak ekstremalnych warunkach.

W ekstremalnych warunkach ludzie nie zachowują się tak samo. Wolność wyboru własnego zachowania lub własnej wewnętrznej reakcji na zewnętrzną sytuację stanie się potem jednym z fundamentów szkoły logoterapii.

W ciągu 40 powojennych lat Viktor Frankl wygłosił niezliczoną ilość wykładów podczas wielu podróży po świecie. Był doktorem honoris causa 29 (!) uniwersytetów, laureatem licznych nagród (m.in. nagrody im. Oskara Pfistera przyznawanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne) oraz honorowym członkiem Austriackiej Akademii Nauk. Jest autorem 32 książek, które przetłumaczono na 34 języki. O Viktorze Franklu przeczytacie po polsku więcej na stronie Polskiego Towarzystwa Logoterapii.

 

O czym jest książka „Człowiek w poszukiwaniu sensu?”

„Człowiek w poszukiwaniu sensu” zalicza się do dziesięciu najbardziej znaczących książek w Ameryce. Sprzedała się w milionach egzemplarzy. Co jednak o tym sukcesie mówi autor?

Gdy poznacie jego odpowiedź, spadniecie z krzesła:

„Nie traktuję powodzenia mej książki jako osobistego sukcesu czy osiągnięcia, lecz raczej jako potwierdzenie duchowej nędzy naszych czasów: skoro setki tysięcy ludzi sięgają po książkę, której tytuł wyraźnie nawiązuje do kwestii sensu życia, musi to być dla nich niezwykle aktualny i palący problem”. [15]

 

Po co ta książka?

„Czułem, że moim obowiązkiem jest wierne odtworzenie swoich doświadczeń, uważałem bowiem, że może to pomóc ludziom skłonnym do depresji” [16]

„Zależało mi przede wszystkim na tym, aby posługując się konkretnym przykładem, przekazać moim czytelnikom, że życie ma sens w każdych okolicznościach, nawet tych najbardziej nieludzkich” [16]

 

 

Człowiek w poszukiwaniu sensu. Wybrane cytaty

 

To mój subiektywny zbiór. Zapisuję je tutaj, żeby móc do nich wrócić – ale także, żeby najbardziej esencjonalne zdania dr Frankla poznali czytelnicy O Krok Do Przodu. Czyż rozważania o ludzkiej naturze nie są najbardziej esencjonalną częścią umysłu lidera, funkcjonowania w grupie… i życia nas jako ludzi?

 

Ten, kto wie, dlaczego żyje, nie troszczy się o to, jak żyje.

to akurat cytat z Nietzschego. Na kartach tej książki jest jednak przytaczany wiele razy… [np. na str. 124]

 

Wolność wyboru własnego stanowiska w obliczu konkretnych okoliczności

daje nam wszystkim poczucie sprawczości, poczucie odpowiedzialności za własne życie i to, jak je żyjemy, poczucie sensu. Kieruje też zainteresowanie na niezwykłą mentalną siłę, jaka drzemie w każdym z nas.

 

„Z ludzkim cierpieniem jest jak z gazem. Jeśli wpuścić pewną jego ilość do zamkniętego pomieszczenia, gaz wypełni je w sposób równomierny i całkowity, bez względu na jego rozmiary. Podobnie cierpienie całkowicie „wypełnia” duszę i świadomość człowieka, bez względu na to, czy cierpimy ogromnie czy tylko trochę. Dlatego też „rozmiar” ludzkiego cierpienia jest pojęciem najzupełniej względnym.

Z tego też powodu najbardziej banalna rzecz może stać się przyczyną ogromnej radości.” [79]

 

„Więzień, który stracił całą wiarę w przyszłość – w swoją przyszłość – był skazany na zagładę. Wraz z utratą wiary w przyszłość tracił jednocześnie swoją duchową orientację”. [120-121]

Frankl podaje konkretne i liczne przykłady, w jaki sposób było to widoczne w warunkach obozu koncentracyjnego. Mentalna rezygnacja z życia błyskawicznie przekładała się na jego koniec.

 

Sami musieliśmy się uczyć, że nie liczy się to, czego my oczekujemy od życia, ale czego życie oczekuje od nas. [124]

Niezwykłe zdanie. Całkowicie zmienia optykę, która momentami wydaje się jedyną w naszych czasach: wręcz natrętne poszukiwanie samorealizacji, skupienie na sobie, dążenie do zaspokojenia swoich potrzeb. Frankl pisze o misji, jaką każdemu z nas wyznacza życie i o odwadze, wyborze do sprostania tej misji.

Ostatecznie życie sprowadza się do wzięcia na siebie odpowiedzialności za znalezienie właściwego rozwiązania problemów i zadań, jakie stale stawia ono przed każdym z nas. [125]

Czy rozumiesz, jakie zadanie stawia przed Tobą życie? Czy znasz swoje zadanie, może je czujesz, przeczuwasz? W książce Frankl pisze o tym więcej. Współczesnym językiem konsultantów i liderów moglibyśmy zadać pytanie: czy wiesz, po co masz swoje talenty, jak możesz tworzyć, dać wartość – dzięki temu kim jesteś? Jaka jest Twoja misja? Jaka jest wartość dodana jaką chcesz tworzyć swoim istnieniem?

Zdaniem Frankla – co poparte jest tez wieloma przykładami z jego praktyki psychoterapeutycznej – każdy jest w stanie znaleźć swoją misję, a uzyskanie świadomości na czym ta osobista misja polega, daje niezwykłą siłę osobistą – i ulgę w cierpieniu.

 

Tego fragmentu nie zamierzałam zapisać, ale w kontekście powyższych zdań wydaje się potrzebny:

„Pamiętam szczególnie dwie niedoszłe próby samobójstwa, uderzająco do siebie podobne. Dwaj więźniowie zwierzyli się swoim współtowarzyszom z zamiaru odebrania sobie życia. Obaj posłużyli się typowym argumentem – że niczego już od życia nie oczekują. Trzeba im było uświadomić, że to życie nadal oczekuje czegoś od nich i że w przyszłości czeka ich konkretny sens do wypełnienia”. [127] „Później okazało się, że dla jednego z mężczyzn owym sensem było dziecko, które czekało na niego za granicą. Dla drugiego była to rzecz, nie osoba. Człowiek ten był naukowcem, autorem serii książek, które wciąż czekały na ukończenie.” [128]

 

Poszukiwanie sensu stanowi podstawową motywację w życiu człowieka. [151]

W odniesieniu do freudowskiej psychoanalizy, w założeniach której człowiek jest targany przez niejasne popędy, co najwyżej dokonując ich racjonalizacji, podejście Frankla wyposaża człowieka w niezwykłą moc🧡. Moc stanowienia o sobie i swoim życiu, głębokie poczucie sensu jakie każdy z nas może odnaleźć.

 

Czy balans, wewnętrzna równowaga, „stan zen” naprawdę jest stanem pożądanym ponad wszystko?

Poszukiwanie sensu częściej prowadzi do stanu wzmożonego napięcia, aniżeli pomaga osiągnąć wewnętrzną równowagę. Ale to właśnie owo napięcie stanowi zasadniczy warunek zdrowia psychicznego.” [157]

To, że czegoś w życiu chcę, do czegoś dążę, chcę wypełnić moje zadanie w życiu – nie daje poczucia wygodnej, może nawet trochę leniwej równowagi. Daje raczej twórcze napięcie, które staje się dla nas kołem zamachowym, zasilanym poczuciem sensu. Poszukiwanie sensu w życiu skupia nas na wartości, jaką tworzymy dla świata, dla konkretnej osoby, dla innych.

Tym, czego człowiek naprawdę potrzebuje, nie jest stan wewnętrznej równowagi, lecz raczej wewnętrzna walka, dążenie do osiągnięcia wartościowego dlań celu. Tym, czego potrzebuje, nie jest rozładowywanie za wszelką cenę wewnętrznych napięć, lecz wezwanie do wypełnienia konkretnego sensu. [159]

 

Ale jak odnaleźć ten sens życia?

„Człowiek może odnaleźć w swoim życiu sens na trzy sposoby:

  • poprzez tworzenie dzieła i spełnianie czynu
  • przez doświadczenie czegoś lub spotkanie kogoś

Innymi słowy, sens życia można odnaleźć nie tylko w pracy, ale również w miłości.

Najważniejsza jest jednak trzecia droga poszukiwania sensu:

  • nawet bezbronna ofiara beznadziejnej sytuacji, stojąca w obliczu losu, którego nie może zmienić, może wznieść się ponad siebie, przerosnąć siebie i tym samym stać się innym człowiekiem” [211-212]

 

„Nawet gdy nie możemy zmienić sytuacji powodującej cierpienie,

wciąż możemy wybrać postawę, jaką względem niej zajmiemy” [214]

 

W coachingu, w komunikacji międzykulturowej nazywa się to przeramowanie. Odkrywając książkę Frankla jestem zaskoczona, jak wiele jego nauki stosowane jest teraz na co dzień w coachingu i psychoterapii.

 

Doktor Frankl miał zwyczaj zadawać jedno pytanie swoim pacjentom cierpiącym z powodu rozmaitych mniejszych i większych dramatów: „Dlaczego nie odbierzesz sobie życia?” [9]. W ich odpowiedziach znajdują się wskazówki, gdzie tkwi sens życia. Dla każdego ten sens będzie oznaczać coś innego. Chodzi jednak o to, by prowadzić życie wobec jego świadomości.

 

A co do pracy niektórych psychoterapeutów… Polecam fragment o ludzkiej godności, która często bywa mylona z „przydatnością” – strony 219-220. Frankl nie podpisuje się pod stwierdzeniami w stylu: świat to jeden wielki żart, rządzony dziełem przypadku. Ostrzega, żeby nigdy nie stracić z oczu siły napędowej, sensu życia – a mówi to człowiek, który wyszedł z Auschwitz. „Tego rodzaju indoktrynacja może się nawet odbywać podczas treningu terapeutów” [220]

Każdy ma jednak wybór – także tego, w jaki świat decyduje się wierzyć.

 

 

Te cytaty przyciągnęły Cię aż do tego punktu? Napisz co Cię porusza, co Ci rezonuje. Dlaczego tu zajrzałaś/eś? Komu teraz o tym opowiesz, z kim się podzielisz tym, o czym teraz myślisz?

 

Czytałam książkę wydawnictwa Czarna Owca, ISBN 978-83-7554-076-5. Na tym wydaniu oparte są numery stron, na których znajdują się cytaty.

 

Na portalu znajdziesz też pięknie opracowane graficznie Mocne cytaty na poczucie kontroli. Łączą się z tym wpisem w zadziwiający sposób.

 


W warsztatach dla liderów zdarza mi się prowadzić moduł związany z poczuciem sensu. Zapraszam liderów do nazwania, ubrania w słowa osobistej misji, jaką każdy z nich ma we własnej roli lidera w danej organizacji, prowadzącego grupę określonych ludzi lub jakiś konkretny obszar. Sesje te są dla uczestników głębokie i poruszające. Dla niektórych stanowią najważniejszą część całego programu. Pytanie „Po co?” warto zadawać także na znacznie głębszym poziomie. Zapraszam Was do zadania sobie tego pytania teraz i do pracy z poczuciem sensu także na warsztatach rozwojowych czy sesjach coachingowych.

W końcu po co nam znajomość narzędzi i technik zarządzania, jeślibyśmy jedynie mgliście wiedzieli, czemu miałyby służyć?


Zespół trenerek i konsultantek firmy, której jestem częścią ETTA Leadership & Culture pracuje z liderami, pomagając im oswoić międzykulturowe zespoły i wirtualne zarządzanie. Jeśli szukacie partnerów do rozwojowej pracy z liderami w Twojej organizacji, serdecznie zapraszam do nas.

 

 

Zdjęcie autorswa Adrien OlichonUnsplash

Img
Nie przegap nowych treści! Bądź zawsze O Krok Do Przodu
Zapisz się na mój newsletter i otrzymuj powiadomienia o nowych artykułach i podcastach. Nie zapomnij potwierdzić subskrypcji klikając w maila, którego ode mnie dostaniesz - dopiero wtedy naprawdę znajdziesz się wśród odbiorców :-)

Skomentuj artykuł

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

Czytaj również